Ảnh minh họa : Tổng thống Vladimir Putin tại Ural (Nga) ngày 03/10/2016. AP - Alexei Druzhinin

Thụy My (RFI) - Trong bài « Giấc mơ của Vladimir Putin », tác giả Dominique Moisi trên Les Echos nhận định tổng thống Nga không phải là người gây ra biến loạn ở Kazakhstan, nhưng đã nắm lấy cơ hội thuận lợi giữa cuộc khủng hoảng Ukraina. Nhưng liệu lá bài của Nga có lấn lướt được châu Âu và Hoa Kỳ ?

Cách đây hơn 30 năm, khối xô-viết sụp đổ như một lâu đài bằng giấy trong sự vui mừng của mọi người. Không có giọt máu nào phải đổ ra, trừ việc vợ chồng Ceaucescu bị xử tử ở Rumani. Ông Mikhail Gorbatchev từ chối dùng vũ lực chống lại những tiến trình dân chủ đang diễn ra. Nhà lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô có trái tim biết cảm thông, nhưng đó không phải là trường hợp của các lãnh đạo Belarus và Kazakhstan ngày nay. Để giữ ghế, họ không ngần ngại dùng đến những biện pháp thô bạo nhất, nhất là đã yên tâm có sự hỗ trợ tích cực của nhà bảo trợ Vladimir Putin.

Sau khi bị bất ngờ bởi các cuộc cách mạng màu như ở Ukraina năm 2014, Nga chừng như quyết tâm chống lại những phong trào phản kháng. Cùng với việc bảo vệ chính quyền Belarus và Kazakhstan chống lại ý nguyện của người dân hai nước này, Matxcơva còn phản đối quyền của Ukraina được tự do chọn lựa vận mệnh. Phải chăng tham vọng của Putin là viết lại lịch sử hậu chiến tranh lạnh ở châu Âu, lợi dụng một tương quan lực lượng thuận lợi hơn so với cách đây 30 năm ?

Với việc can thiệp vào Kazakhstan, Nga tự cho mình cái quyền tuyệt đối về định mệnh chính trị của các chư hầu cũ, thông qua Hiệp ước An ninh Tập thể gồm sáu nước cộng hòa thuộc Liên Xô trước đây. Vẫn còn quá sớm để biết được những gì đã thực sự diễn ra tại Kazakhstan, ngoài con số ít nhất 225 người chết và 8.000 người bị bắt. Có phải như chính quyền đương nhiệm nói, là âm mưu đảo chính từ bên ngoài, cộng với phong trào phản kháng của dân chúng, trong một đất nước tham nhũng và bất bình đẳng sâu sắc ?

Putin nhân cơ hội này đã biểu dương lực lượng, đưa hơn 2.000 quân vào Kazakhstan để dằn mặt Ukraina và phương Tây. « Các vị đe dọa trừng phạt kinh tế, tìm kiếm lối thoát ngoại giao, nhưng các xe tăng của tôi đã vào vị trí ». Tự tin vào dân tộc chủ nghĩa, Putin cảm thấy bất khả xâm phạm, trước một Hoa Kỳ với nền dân chủ đang yếu đi và một châu Âu mờ nhạt. Tuy nhiên theo Les Echos, tất cả không phải đều là màu hồng cho Vladimir Putin. Những lý do thúc đẩy người dân Kazakhstan xuống đường vẫn còn đó, Belarus cũng tương tự. Chế độ có thể bịt miệng họ, nhưng được bao lâu ?

Khi hỗ trợ những chế độ độc tài bất nhân, Nga nhận lấy rủi ro cho tương lai ; và những khiêu khích của Matxcơva đã đẩy người dân Ukraina về phía phương Tây. Hãy thử hình dung những hình ảnh chiến tranh ở Ukraina cộng với đại dịch bùng phát kể cả ở kẻ đi xâm lăng, liệu có tốt đẹp cho Putin ? Theo thăm dò mới nhất của Viện Levada, chỉ có 32% người Nga muốn coi nước mình là « đại cường được tôn trọng và lo sợ trên thế giới ». Trong giấc mơ vĩ cuồng, Putin có thể đơn độc hơn là ông ta tưởng. (RFI)

*

NGA LO SỢ UKRAINA TIẾN GẦN ĐẾN DÂN CHỦ HƠN LÀ GIA NHẬP NATO

Vladimir Putin trong cuộc họp tại Novo-Ogaryovo, gần Matxcơva, 21/11/2021. (AFP - MIKHAIL METZEL)

Chi Phương (RFI) - Tổ chức Human Rights Watch (HRW) hôm thứ Năm, 13/1/2022, đã công bố báo cáo hàng năm về tình hình nhân quyền trên gần 100 quốc gia. Về tình hình tại Nga, báo cáo cho biết Nga không chỉ tiếp tục đàn áp nhân quyền trong nước mà còn thể hiện ủng hộ với các chế độ chuyên quyền khác, phải kể đến các nước thuộc Liên Xô cũ. RFI giới thiệu bài trả lời phỏng vấn của ông Kenneth Roth, lãnh đạo của HRW, đăng trên báo Le Monde, ngày 14/:

Làm sao để lý giải về tình trạng bạo loạn xảy ra gần đây tại Kazkhstan và việc đàn áp do tổng thống Kassym-Jomart Tokayev chỉ đạo phối hợp, với sự ủng hộ của tổng thống Nga Vladimir Putin ? 

"Những sự kiện này xuất phát từ hai động lực khác nhau. Thứ nhất, phải kể đến cuộc nổi dậy có quy mô lớn để phản đối giá nhiên liệu tăng. Cuộc phản kháng này rất nhanh chóng thể hiện sự bất mãn của người dân chống lại chế độ chuyên chế đang lãnh đạo nước này. Thứ hai, chỉ trong vài ngày, tình trạng này trở nên căng thẳng hơn khi gắn liền với cuộc tranh giành quyền lực giữa những người thân cận với tổng thống Tokayev và với cựu lãnh đạo Nursultan Nazarbayve. 

Không có gì đáng ngạc nhiên khi điện Kremlin rất quan tâm đến tình hình này. Mục đích là để tránh mọi khả năng dẫn đến tình trạng bất ổn, như là trường hợp xảy ở những nơi khác trong khu vực trong những năm gần đây khi phải đối mặt với các cuộc « cách mạng màu ». Do đó, các nỗ lực của quân đội Nga tập trung vào ba quốc gia trong khu vực này, đó là những nước đã có một « bước tiến dân chủ ». Kazakhstan cũng nằm trong diện này. Cũng giống như Belarus, tổng thống của nước này, ông Alexandre Loukachenko có thể đã thua trong cuộc bầu cử năm 2020, trước khi đàn áp mạnh mẽ phe đối lập của mình.  

Chỉ duy nhất Ukraina có thể đạt được tham vọng dân chủ của mình. Theo tôi, chính việc Ukraina tiến dần tới dân chủ khiến Vladimir Putin lo sợ, hơn nhiều mối đe dọa về việc nước này có thể gia nhập NATO. Sự cứng rắn của Matxcơva được giải thích bởi nỗi lo sợ về bất cứ hình thức thay đổi dân chủ nào, tại Nga cũng như tại các nước láng giềng".

Liên quan đến Belarus, vào năm 2021, ông nghĩ thế nào về mưu toan sử dụng người di dân như công cụ chính trị, thông qua việc dồn họ đến biên giới với Ba Lan ?  

"Đối với Alexandre Loukachenko, thực ra hành động này là để phản đối các biện pháp trừng phạt mà Liên Hiệp Châu Âu nhắm vào nước này. Thế nhưng, toan tính « vô liêm sỉ » này đã không hiệu quả. Ông ta đã phải từ bỏ vì những người di cư tập trung tại biên giới không thể vượt biên sang Ba Lan được. Chính phủ Ba Lan đã nhân cơ hội này cố gắng đánh lạc hướng sự chú ý của châu Âu về những hành vi lạm dụng của Vacxava, như việc cải cách hệ thống tư pháp đầy tranh cãi, đưa ra những luận điệu « bài ngoại ». Trong hồ sơ về Belarus, Liên Âu đã phản ứng một cách thảm hại khi Vacxava quyết định thẳng tay trục xuất di đân. Liên Âu làm ngơ coi như không thấy, giống như điều tương tự xảy ra ở Hy Lạp. Đó là một cách để vi phạm các công ước quốc tế về tị nạn.  

Trong thời gian Pháp đảm trách chủ tịch Hội Đồng Liên Âu, tôi hy vọng rằng Emmanuel Macron sẽ quan tâm đến việc bảo vệ các quy tắc này, cho dù tôi lo ngại là Macron chỉ tìm cách chống lại phe cực hữu trong cuộc bầu cử tổng thống sắp tới".

30 năm sau khi Liên Xô tan rã, ông lý giải thế nào về tình hình nhân quyền ở các quốc gia thuộc Liên Xô cũ có thể xấu đi đến vậy ?

"Phải phân biệt rõ các tình hình. Ví dụ, các quốc gia Baltic đã thay đổi hoàn toàn, trở thành các quốc gia dân chủ thực sự và gia nhập Liên Hiệp Châu Âu. Các quốc gia khác như Gruzia cũng đã đạt được nhiều tiến bộ, mặc dù vẫn còn nhiều khó khăn. Tại Trung Á, tình hình này lại khác. Từ lâu chúng ta đã « bỏ quên » những quốc gia này, mà lãnh đạo của họ vẫn tiếp tục duy trì những lề thói lãnh đạo dưới thời Liên Xô.

Tại Nga, Vladimir Putin đã hưởng lợi từ phát triển kinh tế nhờ vào thu nhập từ dầu lửa. Từ một thập kỷ nay, tình hình trở nên nghiêm trọng hơn, do kinh tế bị đình đốn. Để giải quyết vấn đề này, chủ nhân của điện Kremlin phải dùng lá bài « chủ nghĩa dân tộc », hay việc can thiệp vào Syria hay việc sáp nhập Crimée. Không chắc cách tiếp cận như vậy là đủ. Do vậy, Nga quan tâm đến việc đập tan mọi hình thức phản kháng".

Trong báo cáo thường niên, HRW cũng lên án các cuộc bầu cử « ma » (zombie) do các chế độ chuyên chế thiết lập. Liệu ông có thể giải thích rõ hơn được không ?  

"Đúng vậy, một số người coi sự chuyển biến này là bằng chứng về sức mạnh của những chế độ chuyên quyền, nhưng ngược lại, đó là sự thừa nhận yếu kém. Bởi vì công luận thường muốn nhiều dân chủ hơn. Khi các chế độ chuyên quyền biết rằng thao túng lá phiếu không đủ thì họ càng ngày càng sử dụng đến kiểu bỏ phiếu « ma » này. Họ bỏ tù những người đối lập, ngăn cản họ ứng cử, rồi tấn công vào xã hội dân sự để giữ gìn quyền lực. Cuối cùng họ đạt được mục đích của họ nhưng cuộc bầu cử lại không có bất kỳ tính hợp pháp nào. Đó là những gì mà Loukachenko đã làm ở Belarus và cũng là điều mà Putin đã làm sau khi bỏ tù Alexei Navalny và cho giải thể tổ chức nhân quyền Memorial - do tổ chức này đã điều tra về những tội ác được thực hiện dưới thời Liên Xô. Điều này như để gợi ý việc quay trở lại của các kiểu lãnh đạo « tàn bạo » như trước đây".    

Vậy các quốc gia dân chủ phải làm gì để đối mặt với những xu hướng «nặng nề» này ?

"Dĩ nhiên cần phải đối thoại với Vladimir Putin, đặc biệt về các vấn đề an ninh. Nhưng cũng cần phải tỏ ra kiên quyết về quyền con người, không chỉ tập trung vào những vấn đề kinh doanh và thương mại. Trong trường hợp Nga xâm chiếm Ukraina, vấn đề đặt ra là có nên tạm ngừng đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2 hay không ?  

Các nền dân chủ cần phải học cách đối phó với kiểu quyền lực chuyên chế này. Đúng là Nga cũng không khác gì Trung cộng khi đã chấm dứt mô hình dân chủ ở Hồng Kông".  (RFI)