Người dân Việt Nam giơ biểu ngữ phản đối Formosa trước Nhà hát lớn ở Hà Nội vì gây ra thảm họa môi trường biển miền Trung năm 2016

VOA - Bộ Ngoại giao ở Hà Nội hôm 3/11 nói rằng Việt Nam “không đánh đổi môi trường lấy kinh tế” sau khi một nhóm các dân biểu lưỡng đảng Hoa Kỳ gửi thư chung kêu gọi chính quyền Đài Loan hỗ trợ những công dân Việt là nạn nhân thảm họa môi trường biển đang khởi kiện tập đoàn Formosa cũng như chỉ trích chính quyền Hà Nội trong việc giải quyết vụ việc.

Bảy dân biểu Mỹ, trong đó có những người thường lên tiếng về các vấn đề nhân quyền của Việt Nam như Alan Lowenthal và Christopher Smith, hôm 27/10 gửi một bức thư chung đến các giới chức Đài Loan để đề nghị chính phủ nước này tạo điều kiện thuận lợi cho hồ sơ khởi kiện của gần 8.000 nạn nhân trong thảm họa môi trường do hãng thép Formosa Hà Tĩnh gây ra hồi năm 2016. Nhóm dân biểu Mỹ yêu cầu chính phủ Đài Loan giúp các nạn nhân tìm công lý và cải thiện môi trường biển ở Việt Nam.

Hội Công lý cho Nạn nhân Formosa (JFFV), có trụ sở ở bang Texas của Mỹ, đã thay mặt cho 7.874 nạn nhân nộp đơn kiện Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh tại tòa án Đài Bắc ở Đài Loan vào tháng 6/2019.

Sau 5 phiên xử, vụ kiện đã lên đến Tòa án Tối cao của Đài Loan. Dù Tòa này cho phép các nạn nhân Việt Nam khởi kiện pháp lý tại Đài Loan vì không thể tiến hành khởi kiện tại chính đất nước họ nhưng lại đòi hỏi các nạn nhân này phải có giấy tờ ủy quyền được các cơ quan có thẩm quyền Việt Nam, bao gồm Cục An ninh Bộ Công an, chấp thuận trước khi nộp đơn đến Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Đài Bắc tại Hà Nội hay TPHCM.

Các dân biểu Mỹ trình bày trong thư chung rằng các nhà chức trách Việt Nam “không hợp tác” và đề nghị Bộ Ngoại giao Đài Loan cùng chính phủ Đài Loan “làm tất cả những gì có thể” trong khuôn khổ pháp luật của nước này để miễn trừ quy trình công chứng hoặc chấp nhận một quy trình thay thế để các nạn nhân Việt Nam “có thể tiếp cận các tòa án Đài Loan trong việc tìm công lý.”

Tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao Việt Nam ở Hà Nội hôm 3/11, phóng viên của Zing News đã đề nghị người phát ngôn đưa ra bình luận “trước việc một số nghị sỹ Hoa Kỳ gửi kháng thư tới các cơ quan chức năng của Đài Loan và Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc chỉ trích cách xử lý của Chính phủ Việt Nam trong vụ việc Formosa và đòi công lý cho các nạn nhân.”

Trả lời yêu cầu này, người phát ngôn Lê Thị Thu Hằng nói rằng: “Quan điểm nhất quán của Việt Nam là luôn coi bảo vệ môi trường sống và sức khỏe của nhân dân là mục tiêu hàng đầu, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế.”

Bà Hằng khẳng định rằng Việt Nam “kiên quyết loại bỏ những dự án gây ô nhiễm môi trường” cũng như “đảm bảo chất lượng môi trường sống” và xây dựng nền kinh tế “thân thiện với môi trường.”

Liên quan đến thảm họa môi trường biển tại 4 tỉnh miền Trung Việt Nam từ năm 2016, bà Hằng nói rằng ngay sau khi xảy ra sự cố, Đảng và Chính phủ Việt Nam đã “quyết liệt chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương liên quan khẩn trương vào cuộc xác định nguyên nhân, triển khai đồng bộ các giải pháp khắc phục sự cố, ổn định đời sống người dân vùng bị ảnh hưởng.”

Tuy nhiên, các dân biểu Mỹ cho rằng chính quyền Việt Nam “đã thất bại trong việc giải quyết thảm họa môi trường lớn nhất trong lịch sử nước này; vì vậy không thể tin tưởng rằng họ có thể tôn trọng quyền người dân Việt Nam đi tìm công lý.”

Bức thư của các dân biểu Mỹ cho biết nhiều gia đình người dân Việt Nam đi khởi kiện Công ty TNHH Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh tại tòa án Việt Nam nhưng các đơn kiện của họ bị bác và nhiều gia đình nạn nhân đã “bị bắt bớ, đánh đập dã man” và thậm chí có người bị tuyên án từ 5 đến 20 năm tù. Theo bức thư này, hiện có khoảng 20 nạn nhân Formosa bị giam cầm ở Việt Nam chỉ vì họ đi tìm công lý sau thảm họa.

Việt Nam đã thành lập một hội đồng giám sát liên ngành đối với Công ty Formosa Hà Tĩnh trong việc khắc phục hậu quả của thảm họa môi trường biển miền Trung. Theo bà Hằng, sau 6 năm thực hiện cơ chế giám sát liên ngành quá trình khắc phục hậu quả vi phạm và thực hiện cam kết về bảo vệ môi trường của Công ty Formosa Hà Tĩnh, “việc khắc phục vi phạm đã được hoàn thành và các cam kết về bảo vệ môi trường đã được thực hiện đầy đủ. Người phát ngôn BNG còn cho biết rằng các hoạt động sản xuất của công ty này cũng như đời sống của người dân trong khu vực “đã được khôi phục, ổn định và diễn ra bình thường.”

Trong khi đó, các dân biểu Mỹ kêu gọi sự can thiệp của chính quyền Đài Loan để bảo vệ quyền con người của công dân Việt Nam là nạn nhân của vụ xả thải Formosa và buộc Formosa Plastic Group, tập đoàn quản lý Formosa Hà Tĩnh, phải chịu trách nhiệm trong vụ kiện.

Thảm họa môi trường biển miền Trung do Formosa Hà Tĩnh gây ra đứng đầu các vụ gây ô nhiễm ở Việt Nam năm 2016. Nước thải của nhà máy này ra vùng biển của 4 tỉnh – gồm Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên-Huế – khiến cá chết hàng loạt, gây thiệt hại nặng nề về kinh tế, xã hội và môi trường cho khu vực miền Trung trong nhiều năm. Công ty Formosa nhận trách nhiệm, xin lỗi Chính phủ và nhân dân Việt Nam cũng như bồi thường 500 triệu USD. (VOA)