Cảnh Chân (VNTB) - Ngày 13/05/2015, dãy nhà tạm ven hồ Linh Quang (thuộc phường Văn Chương, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội) bị thiêu rụi. Toàn bộ tài sản và nhà cửa của người dân trên diện tích hàng trăm mét vuông bị cháy sạch theo ngọn lửa đỏ. Khu vực này nằm trong diện giải toả, giải phóng mặt bằng để xây dựng dự án cải tạo hồ Linh Quang thuộc phường Văn Chương (quận Đống Đa, Hà Nội). Dự án khởi công từ năm 2004 nhưng tới thời điểm xảy ra vụ cháy vẫn chưa giải toả và đền bù xong. (1)

Vụ cháy khu giải toả kinh hoàng nhất có lẽ là đêm 17/01/2017, tại cồn Nhất Trí (TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa), khiến gần 80 căn nhà ở đây này bị xoá sổ hoàn toàn. Trước đó, vào năm 2004, UBND tỉnh Khánh Hòa có “Quy hoạch chỉnh trang khu dân cư đô thị cồn Nhất Trí”. Tới tháng 9/2014, UBND tỉnh Khánh Hòa đã cho phép liên danh Công ty TNHH Đầu tư Phạm Trần và Công ty Cổ phần Him Lam nghiên cứu lập các thủ tục đầu tư dự án tổ hợp khách sạn 5 sao, khu vui chơi giải trí và nhà ở thương mại dịch vụ tại cồn Nhất Trí.

Mặc dù có kế hoạch xây khách sạn 5 sao nhưng vẫn giữ tên gọi như trước đó: “dự án Chỉnh trang đô thị, cải tạo môi trường khu vực cồn Nhất Trí”. Tổng vốn đầu tư khoảng 1.200 tỷ đồng. Tháng 5-2015, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Khánh Hòa cấp giấy chứng nhận đầu tư cho dự án này. Thế là tất cả các hộ dân ở cồn Nhất Trí bị đưa vào diện “giải toả trắng”, không được thực hiện nhiều quyền của người sử dụng đất như chuyển nhượng, tặng cho, xây cất nhà ở, tách khẩu lập hộ mới… (2)

Khu nhà ven kênh bị cháy đêm 01/04 /2024 ở quận 8 cũng nằm trong chương trình giải tỏa nhà trên và ven kênh rạch mà nghị quyết đảng bộ TP.HCM đã xác lập từ cách đây 20 năm. Theo đó, dự án cải tạo môi trường bờ nam kênh Đôi, thuộc phạm vi từ phường 1 đến phường 7, dự kiến sẽ thu hồi hơn 35ha đất và di dời hơn 5.000 căn nhà trên bờ kênh, rạch. Tuy nhiên nhà chức trách cho rằng tình trạng lấn chiếm tại đây diễn ra đã lâu, nên gặp nhiều khó khăn khi xác định phương án đền bù. (3)

Như vậy có một sự trùng hợp ở những vụ cháy này là toàn bộ các căn nhà bị thiêu rụi đều nằm trên khu vực bị giải toả để “chỉnh trang đô thị”. Những căn nhà này chủ yếu là không giấy tờ, nhà tạm của người dân nghèo, thấp cổ bé họng, lên tiếng thì có khi lại bị phạt vì lấn chiếm kênh rạch, xây nhà không phép. Đặc biệt là đều nằm kế kênh, sông, hồ có nhiều nước nhưng cơ quan chức năng lại chữa cháy chậm chạp.

Tất cả đều mang danh nghĩa là thực hiện dự án “chỉnh trang đô thị”, nhưng thực tế khi giải toả xong nhà nước cho phép nhà đầu tư phân lô bán nền. Ví dụ như dự án ở cồn Nhất Trí, ban đầu thì là “chỉnh trang đô thị”, nhưng sau đó lại cho phép nhà đầu tư xây khách sạn 5 sao, khu phức hợp vui chơi giải trí và nhà ở thương mại.

Điều này làm dấy lên nghi ngờ liệu có phải những vụ cháy này là do nhà cầm quyền cố tình gây ra để tiện cho việc giải phóng mặt bằng lấy đất làm dự án. Với việc xây nhà tạm, nhà lấn chiếm kênh rạch,  giấy tờ chứng minh tài sản rất nhiêu khê. Nhà nước muốn phạt hay cưỡng chế dỡ bỏ những nhà loại này rất khó khăn vì không phải là lý mà còn là tình, nếu dân phản ứng thì lại mang tiếng cướp đất của dân. Nên một ngọn lửa có thể khiến dân trắng tay nhưng lại giúp nhà cầm quyền giải quyết được nhiều vấn đề.

Trong trường hợp nhà cầm quyền cố tình đốt, hoặc bỏ mặt cho đám cháy lan rộng thì người dân cũng không có cách nào kiểm ra thiệt hại. Việc đền bù sẽ chỉ mang hình thức hỗ trợ tinh thần, từ thiện là chính. Từ thiện và hỗ trợ như vậy thì nhà nước lại càng được tiếng thơm là lo cho dân. Kiểu gì thì nhà nước cũng có lợi còn nạn nhân thì vẫn là người dân. Đó là chưa kể chuyện nhà nước kêu gọi ủng hộ nạn nhân của vụ cháy rồi ngâm luôn tiền hỗ trợ như vụ cháy chung cư mini khiến 56 người thiệt mạng ở Hà Nội tháng 9 năm ngoái.

Nhưng nếu đây là sự cố khách quan thì phải coi lại năng lực của cơ quan phòng cháy chữa cháy. Những khu nhà này đều nằm kế bên sông, rạch, hồ nước, thế nhưng phải tới khi cháy tới khi không còn gì để cháy thì mới dập được thì không thể chấp nhận được. Hầu như tháng nào cũng diễn tập phòng cháy chữa cháy, nhưng xảy ra cháy thì không chữa kịp, đổ lỗi cho đường hẹp, nhà dân dễ cháy… Nếu như vậy thì cần lực lượng PCCC này để làm gì?

Cảnh Chân (VNTB)

_________________

Tham khảo:

(1) https://thanhnien.vn/chay-lon-tai-xom-nha-tam-canh-ho-linh-quang-185469583.htm

(2) https://baokhanhhoa.vn/xa-hoi/201511/nguoi-dan-khong-dong-tinh-trien-khai-du-an-o-con-nhat-tri-2413890/

(3) https://tuoitre.vn/day-nha-ven-kenh-quan-8-bi-chay-nam-trong-du-an-cai-tao-bo-nam-kenh-doi-20240402142300892.htm