Các tình nguyện viên hỗ trợ nhân đạo phát quần áo khô cho một người nhập cư Tàu cộng đang chờ bị đưa vào cơ quan Biên phòng Hoa Kỳ giam giữ vào ngày 7/3/2024 tại Campo, California. (Ảnh của John Moore/Getty Images)

Lý Ngọc - Tình trạng bất ổn kinh tế, nợ nần và tuyệt vọng đẩy nhiều gia đình trung lưu Tàu cộng phải vượt rừng đến biên giới Mexico.

Số người Tàu cộng di cư đến Mỹ tăng đột biến

Số người di cư Tàu cộng qua biên giới Mỹ - Mexico đã tăng vọt vào năm 2023. Mặc dù con số thực tế khó nắm bắt, nhưng hơn 37.000 công dân Tàu cộng đã bị giam giữ ở biên giới với Mexico vào năm ngoái, theo Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ (CBP). Con số này lớn gấp 10 lần so với những năm trước đại dịch.

Trong số những người đến Hoa Kỳ, các gia đình có trẻ em là nhóm tăng trưởng đặc biệt nhanh. Dữ liệu của CBP cho thấy các đặc vụ tuần tra biên giới của Hoa Kỳ đã chạm trán các gia đình di cư Tàu cộng 6.645 lần từ tháng 10/2022 đến 9/2023 và 7.081 lần kể từ tháng 10/2023 đến nay, nhiều hơn đáng kể so với 1.151 lần từ tháng 10/2021 đến tháng 9/2022.

Ông Kurt Campbell, Thứ trưởng Ngoại giao, phát biểu tại một cuộc họp: “Nhiều người di cư Tàu cộng đã phải chi một số tiền khổng lồ để [đến Mỹ]… Việc này chưa nhận được đủ sự quan tâm, nhưng đó là một điều đáng chú ý”. “Tôi nghĩ thật công bằng khi nói rằng chính phủ Tàu cộng đã biết về điều đó, có lẽ hơi lo ngại về vấn đề này, nhưng tôi không nghĩ họ đã thực hiện các bước vào thời điểm này để hạn chế việc di cư này”.

Tuy nhiên, ông Campbell cho biết, số lượng lớn người di cư đang "gây lo ngại" ở Mỹ. Thật vậy, khi cuộc bầu cử sắp diễn ra vào tháng 11, an ninh biên giới và quan hệ Mỹ - Tàu đang trở thành hai trong số những chiến trường nóng nhất giữa Tổng thống Joe Biden và ông Donald Trump.

Theo hãng tin AP, vào năm 2022, Tàu cộng đã tạm dừng hợp tác với Mỹ về vấn đề di cư bất hợp pháp khi căng thẳng gia tăng nhưng sau đó lặng lẽ nối lại các chuyến bay hồi hương những người di cư bất hợp pháp vào mùa xuân 2024. Vấn đề này dường như khiến Bắc Kinh bối rối và vẫn là nguồn gốc căng thẳng giữa hai nước: “Tàu cộng kiên quyết phản đối việc Mỹ lấy vấn đề nhập cư bất hợp pháp làm cái cớ để bôi nhọ Tàu cộng”, người phát ngôn của Đại sứ quán Tàu cộng tại Washington cho biết vào ngày 14/5.

Các chuyên gia cho rằng sự gia tăng gần đây của công dân Tàu cộng đến Mỹ theo cách bất hợp pháp đã cho thấy một bức tranh mờ mịt về tình hình của họ ở quê nhà. Dữ liệu do Liên Hợp Quốc tổng hợp cho thấy trong năm 2022 và 2023, tổng số lượng di cư hàng năm đã tăng lên hơn 300.000 người, so với mức trung bình khoảng 190.000 người hàng năm trong một thập kỷ trước. Tỷ lệ di cư giảm mạnh vào năm 2020, khi đại dịch COVID-19 xảy ra.

Ông Victor Shih, một chuyên gia về chính sách kinh tế Tàu cộng tại Đại học California, San Diego, cho biết: “Thật bất thường khi một quốc gia có thu nhập trung bình và tốc độ tăng trưởng kinh tế tích cực, như trường hợp của Tàu cộng, lại có dòng người di cư bất hợp pháp lớn. Sẽ rất rủi ro khi đi theo con đường bất hợp pháp”.

Ông Shih nói thêm: “Vì vậy, tôi nghĩ đối với họ, điều đó cho thấy mức độ tuyệt vọng của họ khi ở trong nước. Thật khó để giải thích từ góc độ kinh tế thuần túy, tôi nghĩ phần lớn điều đó liên quan đến chính sách công ở Tàu cộng”. “Tàu cộng có mạng lưới an toàn xã hội nhưng lại cực kỳ tối thiểu… Nếu bạn rơi vào thảm họa về sức khỏe hoặc việc làm, thực sự có rất ít nguồn lực của chính phủ để giúp bạn”.

Hầu hết người di cư Tàu cộng trước đây đều chọn những con đường dễ dàng hơn, như xin thị thực du lịch hoặc đăng ký vào các trường đại học Hoa Kỳ. Nhưng đối với một nhóm nhỏ tầng lớp trung lưu Tàu cộng những lựa chọn này lại không có sẵn. Du học rất tốn kém và việc xin thị thực ngày càng khó khăn khi quan hệ Mỹ - Tàu ngày càng xấu đi. Nhưng nhiều người sẵn sàng bất chấp nguy cơ bị cướp, đi thuyền mạo hiểm, gặp phải cảnh sát tham nhũng, gặp lở đất và nguy cơ tử vong trong rừng… để có cơ hội sống ở Mỹ. Mỗi gia đình nhập cư đều có một câu chuyện đau lòng của riêng mình.