Tướng Christopher Cavoli tổng tư lệnh NATO tại Bruxelles hôm 18/01/2024. (AP - Virginia Mayo)
Thu Hằng (RFI) - Đối với tình báo Nga, châu Âu hiện giờ bị suy yếu. Các nước châu Âu thành viên NATO không dành đủ 2% GDP cho quốc phòng sẽ không được Hoa Kỳ hỗ trợ nếu bị Nga tấn công, trong trường hợp Donald Trump đắc cử tổng thống. Cho dù nhiều nhà ngoại giao châu Âu khẳng định không nên xét nét từng câu chữ trong phát biểu vận động tranh cử nhưng lời đe dọa của cựu tổng thống Mỹ khiến châu Âu sực tỉnh.
Châu Âu đã quá tự tin rằng ổn định đã được tái lập sau nhiều thập niên hòa bình và ưu tiên phát triển kinh tế, lơ là mặt quốc phòng. Việc Nga sáp nhập bán đảo Crimée năm 2014 là lời cảnh báo lớn đầu tiên nhưng các nước vẫn tiếp tục cắt giảm ngân sách quốc phòng. Phải mất hai năm, kể từ khi Nga xâm lược Ukraina tháng 02/2022, châu Âu mới sực tỉnh. Hòa bình không còn được bảo đảm. Tất cả các nước châu Âu, thành viên NATO, đều chưa sẵn sàng chống trả một cuộc tấn công dù có mạng lưới phòng thủ chung và liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương.
Châu Âu phụ thuộc quá nhiều vào Mỹ về mặt quốc phòng
Trả lời đài truyền hình Pháp BFMTV ngày 13/02, tướng Jérôme Pellistrandi nhận định « hiện giờ, châu Âu còn phụ thuộc quá nhiều vào Hoa Kỳ về mặt quốc phòng ». Là cường quốc lớn nhất thế giới, Hoa Kỳ « chiếm gần nửa năng lực quân sự của NATO » và « nằm trong số những nước đóng góp nhiều nhất cho hoạt động của NATO ». Ngoài ra, Hoa Kỳ còn « khả năng phân tích và tình báo mà các nước đồng minh không thể thay thế. Mỹ là tai mắt của châu Âu ».
Lời đe dọa của cựu tổng thống Trump buộc các nước châu Âu hình dung ra một tương lai có thể không còn lá chắn Mỹ. Thực ra, từ hai năm gần đây, châu Âu đã chủ trương tăng ngân sách quốc phòng, với chỉ tiêu 2% GDP cho quốc phòng trở thành mức sàn, chứ không còn là mức trần. Tuy nhiên, tham vọng tự chủ chiến lược châu Âu, được Pháp khởi xướng, vẫn chật vật phát triển. Châu Âu đã lập một Quỹ Quốc Phòng chung đầu tiên, nhưng ít được đóng góp. Đa số các nước Đông và Nam Âu vẫn cho là có thể trông cậy vào sự bảo vệ của Washington thông qua việc mua trang thiết bị quân sự Mỹ.
Chiến tranh do Nga phát động ở Ukraina cùng với « sự giao động giữa đảng Cộng Hòa hay đảng Dân Chủ ở Mỹ » buộc châu Âu cân nhắc để tránh quá bị phụ thuộc vào Washington. Pháp và Đức đã tăng đáng kể ngân sách quốc phòng sau khi Nga phát động chiến tranh ở Ukraina. Thủ tướng Đức Olaf Scholz nhắc đến « nền kinh tế chiến tranh ». Thụy Điển tái khởi động nghĩa vụ quân sự. Ba Lan đầu tư 3,9% GDP cho quốc phòng. Trong cuộc họp Tam giác Weimar, Pháp, Đức và Ba Lan đều kêu gọi tăng cường phòng thủ châu Âu.
Châu Âu cần phát triển tự chủ quốc phòng trong khuôn khổ NATO
Trả lời kênh truyền hình Quốc Hội Pháp Public Sénat, tướng Dominique Trinquand lưu ý rằng « 3/4 các nước châu Âu thành viên NATO không muốn Hoa Kỳ rút khỏi khối. Tuy nhiên, cần phải tái vũ trang, cơ cấu lại và chuẩn bị để châu Âu thành trụ cột của NATO ». Châu Âu cần tự chủ quốc phòng, nhưng « cần phải phát triển trong khuôn khổ tổ chức NATO ».
Thực vậy, đối với châu Âu, Nga trở thành « mối đe dọa trong 5 hoặc 6 năm tới ». Phương Tây đã đánh giá sai năng lực của Nga khi đánh cược vào việc Nga bị hụt hơi, nhưng giờ đã hiểu rằng Nga huy động được mọi phương tiện để sản xuất nhiều hơn, sẵn sàng mua vũ khí của Iran và Bắc Triều Tiên. Nhà phân tích địa chính trị Louis Duclos cảnh báo « về lâu dài, Nga có sức để gia tăng sản xuất » và có thể phục hồi nhanh chóng sau khi kết thúc chiến tranh Ukraina.
Trong trường hợp Nga giành chiến thắng ở Ukraina, tổng thống Putin có thể sẽ tính đến những tham vọng lớn hơn, kể cả một cuộc tấn công vào một nước thành viên NATO, trong khi liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương vẫn lo ngại đối đầu trực diện với Matxcơva. Một giả thuyết được Louis Duclos nhắc đến, là nguy cơ ông Trump được bầu làm tổng thống, rút khỏi NATO như đe dọa, đồng ý ký một thỏa thuận hòa bình với Nga thì nạn nhân tiếp theo sẽ là châu Âu. Viễn cảnh ảm đạm này từng được tổng thống Volodymyr Zelensky cảnh báo khi cho rằng các nước châu Âu sẽ nằm trong danh sách mục tiêu tiếp theo của Nga trong trường hợp Ukraina thất bại. (RFI)