Một người mang biểu ngữ “Không chiến tranh” trên cây cầu trước Điện Kremlin, Moscow ngày 27 Tháng Hai 2022 (ảnh: Konstantin Zavrazhin/Getty Images)

Mỹ Anh - “Làm thế nào để rời khỏi Nga” là cụm từ tiếng Nga được tìm kiếm nhiều nhất trên Google trong vòng 10 năm qua, chỉ một tuần sau khi Nga xâm lược Ukraine ngày 24 Tháng Hai 2022 – theo CNN (30-3-2022). BBC (13-3-2022) thậm chí cho biết, số người Nga rời bỏ đất nước họ đã lên đến khoảng 200,000; và trong số đó có những người tên tuổi, như được thuật từ Sky News (25-3-2022).

Cơn lốc “vượt biên”

Sự quan tâm của người Nga đối với chủ đề “di cư” trên Google đã tăng gấp bốn từ giữa Tháng Hai đến đầu Tháng Ba. Các tìm kiếm về “thị thực du lịch” tăng gần gấp đôi và những tìm kiếm liên quan chủ đề “tị nạn chính trị” tăng gấp năm. 30 ngày qua, Úc, Thổ Nhĩ Kỳ và Israel là vài trong số những điểm đến chiếm tỉ lệ cao nhất, cùng với Serbia, Armenia và Georgia. Phần đông rời bỏ nước Nga không chỉ vì chính sách cấm vận Nga của phương Tây mà còn là sự nghẹt thở dưới móng vuốt Putin, khi các phương tiện truyền thông độc lập bị phá hủy, chính sách đàn áp ngày càng gay gắt và tương lai ảm đạm đen tối của nước Nga…

Kể từ khi cuộc chiến bắt đầu và cho đến ngày 16 Tháng Ba, hơn 30,400 người Nga đã vào Georgia, một trong những quốc gia có chi phí sinh hoạt vừa phải và nhập cảnh không cần thủ tục thị thực kéo dài. Những điểm đến khác là Armenia, Azerbaijan và Kazakhstan. Dân khá giả hơn thì qua Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập, Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), Mexico, Cyprus… Các chuyến khởi hành hàng ngày đến Armenia đã tăng gần một phần ba so với mức trung bình mùa Đông – có tới 34 máy bay khởi hành từ Nga đến đất nước chưa đầy ba triệu dân này vào ngày 6 Tháng Ba. Các chuyến bay hàng ngày đến Kazakhstan và Israel tăng khoảng 50%.

An ninh Nga trấn áp người biểu tình phản đối cuộc chiến Ukraine; Moscow ngày 6 Tháng Ba 2022 (ảnh: Vladimir Pesnya/Epsilon/Getty Images)

Những người có thị thực Schengen đã vội vã nhảy lên những chiếc máy bay cuối cùng đi đến Liên minh châu Âu (EU) trong những ngày đầu tiên của cuộc chiến. Dữ liệu Flightradar24 cho thấy sự gia tăng các chuyến bay đến một số quốc gia châu Âu bao gồm Tây Ban Nha, Phần Lan và Hungary vào những ngày trước khi hàng không Nga bị đóng cửa.

Vào ngày quân đội Nga bắt đầu các cuộc không kích Ukraine, Mikhail Grinberg và vợ biết rằng họ phải rời đi. Ngay hôm sau, 25 Tháng Hai, họ mua vé, bay từ Moscow đến Riga, thủ đô Latvia. Khi không phận châu Âu đóng cửa, việc băng qua biên giới Nga với Phần Lan, Estonia hoặc Latvia là con đường duy nhất thoát khỏi Nga, miễn là có thị thực. Gia đình Grinberg đến Latvia vì nước này có hơn một phần ba dân số nói tiếng Nga. Mikhail Grinberg trước đây từng rời nước Nga. Anh học tiếng Anh ở Ukraine. Vợ chồng họ sống ở Anh nhưng sau đó trở về quê nhà với ước mơ đóng góp xây dựng đất nước. Tuy nhiên, khi nghe tin tức về cuộc xâm lược Ukraine, họ muốn rời đi càng sớm càng tốt, với mặc cảm tội lỗi trước việc quân đội Putin tàn sát những người Ukraine vô tội.

Sáng sớm ngày 24 Tháng Hai, Alexei Trubetskoy ngủ dậy và mở điện thoại. Bản tin quân đội Nga xâm lược Ukraine đập vào mắt anh. Ngay lập tức, Alexei Trubetskoy biết mình phải làm gì. “Đối với tôi, cuộc xâm lược khủng khiếp này sẽ thay đổi nước Nga mãi mãi”, và anh quyết định rời đi… Thật ra với nhiều người Nga, họ đã muốn thoát khỏi sự ngột ngạt của nước Nga thời Putin ngay cả trước khi xảy ra cuộc chiến Ukraine – theo phóng sự New York Times (11-3-2022).

Tìm đường vào Mỹ

Mùa Thu năm ngoái, Iuliia Shuvalova và Sergei Ignatev bán chiếc xe và vay thêm tiền để mua vé “du lịch” đến khu nghỉ mát bãi biển ở Riviera Maya (Mexico). Một đi không trở lại! Tiếp đó, họ đến Tijuana, thành phố sát biên giới San Diego, và mua chiếc xe hơi cũ Chrysler 200 có biển số California. 4 giờ sáng ngày 2 Tháng Mười Hai, họ nhập vào dòng người nhích dần về phía đồn biên phòng Hoa Kỳ. Nhà hoạt động chính trị Shuvalova 24 tuổi khai ngay với giới chức trách Mỹ: “Chúng tôi là người Nga. Chúng tôi cần tị nạn”. Mối quan hệ căng thẳng giữa Mỹ và Nga khiến ảnh hưởng quá trình cấp xét thị thực tại Sứ quán Hoa Kỳ ở Moscow; và do vậy, nhiều người Nga không còn cách nào khác là phải đến Mexico rồi tìm cách nhập cảnh Mỹ, dù không phải ai cũng được cấp qui chế tỵ nạn.

Trong khoảng từ Tháng Sáu 2021 đến 21 Tháng Hai 2022, ngoại trừ một tuần, người Nga nằm trong số ba quốc tịch hàng đầu được hỗ trợ bởi Mạng lưới phản ứng nhanh San Diego (San Diego Rapid Response Network), nơi cung cấp thực phẩm và chỗ ở cho người di cư sau khi họ được xét nhập cảnh Mỹ. Nghị sĩ Lou Correa (Dân chủ, California), gần đây điều trần trước Quốc hội về những gì ông chứng kiến ​​tại cửa nhập cảnh San Ysidro gần San Diego: “Điều này sắp trở thành một cơn lốc xoáy, với dòng người Ukraine nghèo khổ và người Nga đói khát đến Mỹ”. Tháng Mười Hai 2021, khi một đoàn người Nga lên đến 2,000 người ào đến biên giới, biên phòng Mỹ đã phải bắn vào hai chiếc xe chở 18 người Nga khi họ phóng bạt mạng đến cửa nhập cảnh San Ysidro. Một chiếc bị trúng đạn, lạc tay lái đâm vào chiếc kia. Hai người bị thương…

Tháng Mười Một 2021, Ilia Kiselev, 29 tuổi, một nhà hoạt động đối lập người Nga, bắt đầu tìm cách thoát khỏi nước Nga. Ilia Kiselev chi $1,500 để mua vé “du lịch” đến Playa del Carmen, thị trấn bãi biển nổi tiếng phía Nam Cancun. Đến nơi, anh bỏ ra $220 mua vé máy bay đến Tijuana rồi đến Mexico City; và từ đó đến biên giới Mỹ. Sau khi xin tị nạn, Ilia Kiselev cùng những người khác được tạm giam cho đến khi được phép tới Los Angeles. Một người bạn của Ilia Kiselev – Vadim Fridovskii, 34 tuổi – kém may mắn hơn vì bị biên phòng Mỹ gạt ra. Đơn giản do Vadim Fridovskii đứng cách cửa khẩu Mỹ chỉ vài mét. Theo luật tỵ nạn Mỹ, hồ sơ tỵ nạn chỉ được xét đối với những người đã đặt chân lên đất Mỹ.

Điều đáng nói là số người tài giỏi, đặc biệt dân công nghệ thông tin, chiếm tỉ lệ khá cao trong hàng trăm ngàn người đang bỏ ra nước ngoài. Đây là tổn thất rất lớn đối với nước Nga nói chung. Có rất ít khả năng họ trở lại quê hương một khi chiến tranh chấm dứt, nếu Vladimir Putin vẫn còn tại vị.

Một số nhân vật nổi tiếng rời bỏ nước Nga

Anatoly Chubais

Anatoly Chubais từng giữ nhiều vai trò quan trọng trong Nội các Boris Yeltsin. Nhà cải cách kỳ cựu 66 tuổi này từng là chánh văn phòng của Boris Yeltsin. Chubais gây chú ý với việc thực hiện kế hoạch tư nhân hóa hệ thống kinh tế gây tranh cãi những năm 1990 với nhiều lỗ hổng khiến giới tài phiệt trỗi dậy. Chính Chubais là người giới thiệu Vladimir Putin vào Kremlin trước khi Putin trở thành nhà lãnh đạo vào năm 2000. Thời Putin, Chubais là người đứng đầu công ty công nghệ nhà nước Rusnano và được bổ nhiệm làm đặc phái viên khí hậu của Kremlin năm 2020.

Anatoly Chubais (phải) trong cương vị chủ tịch Rosnano, Tháng Mười Hai 2016 (ảnh: Mikhail Svetlov/Getty Images)

Arkady Dvorkovich

Arkady Dvorkovich là Chủ tịch Liên đoàn cờ vua quốc tế (FIDE). Cha của ông, Vladimir, là một trọng tài cờ vua thế giới. Là bạn thân của Dmitry Medvedev (người từng giữ chức tổng thống và thủ tướng trong thời kỳ Putin lên nắm quyền), Dvorkovich, 49 tuổi, cũng từng ngồi ghế Phó Thủ tướng thay Medvedev từ năm 2012 đến năm 2018. Dvorkovich còn là Chủ tịch tổ chức khoa học và công nghệ Skolkovo được nhà nước Nga hậu thuẫn. Sau cuộc xâm lược Ukraine, Arkady Dvorkovich từ chức và rời bỏ nước Nga.

Phó Thủ tướng Arkady Dvorkovich và Tổng thống Putin, Tháng Tư 2018 (ảnh: Mikhail Svetlov/Getty Images)

Lilia Gildeyeva và Zhanna Agalakova

Lilia Gildeyeva, 45 tuổi, là người dẫn chương trình nổi tiếng của kênh truyền hình Nga NTV, nơi luôn ủng hộ Kremlin từ khi Putin lên nắm quyền năm 2000. Ngay sau cuộc xâm lược Ukraine, Lilia Gildeyeva đã rời nước Nga. Tương tự, Zhanna Agalakova 56 tuổi – làm cho kênh truyền hình nhà nước Channel One – cũng rời nước Nga để phản đối Putin.

Danh ca Alla Pugacheva và Tổng thống Vladimir Putin, Tháng Mười Hai 2014 (ảnh: Sasha Mordovets/Getty Images)

Vợ chồng Alla Pugacheva

Alla Pugacheva 73 tuổi là một trong những nghệ sĩ lớn của Nga. Ca khúc Triệu đóa hoa hồng của bà có lẽ không ai không biết. Đầu Tháng Ba, truyền thông Nga đưa tin Pugacheva cùng chồng, ngôi sao truyền hình Maxim Galkin 46 tuổi (người chồng thứ năm của Pugacheva), đã rời Nga sang Israel. Pugacheva được phong Nghệ sĩ Nhân dân năm 1991 và được trao Huân chương Nhà nước năm 1995. Tương tự vợ chồng Pugacheva, Ivan Urgant – người dẫn chương trình truyền hình nổi tiếng và được so sánh với Jimmy Kimmel của Mỹ – cũng đã sang Israel.

Mỹ Anh (SGN)