Ảnh Từ trái qua phải: Viktor Bout, Brittney Griner và Paul Whelan. (Ảnh: AP)
Hương Giang (CaliToday) - Sau hàng tháng trời tranh luận nội bộ, chính phủ Tổng thống Joe Biden đề nghị trao đổi Viktor Bout – người Nga bị kết án buôn bán vũ khí hiện đang thụ bản án 25 năm tù ở Mỹ – để có được tự do của hai người Mỹ đang bị Moscow giam giữ: Brittney Griner và Paul Whelan.
Theo các nguồn tin chia sẻ, kế hoạch trao Viktor Bout Bout để đổi lấy Griner và Whelan nhận được hậu thuẫn từ Tổng thống Joe Biden sau khi được đưa ra bàn từ đầu năm nay. Sự ủng hộ của Biden gạt sang một bên sự phản đối của Bộ Tư pháp – cơ quan thông thường chống lại việc trao đổi tù nhân.
“Chúng tôi thông báo đề nghị quan trọng mà chúng tôi tin có thể thành công, dựa vào hồ sơ trao đổi với Nga,” một viên chức cao cấp trong chính phủ cho CNN hay vào thứ Tư. “Chúng tôi trao đổi vấn đề này cách đây vài tuần, vào tháng 6.” Tuy nhiên, viên chức này từ chối cho biết cụ thể “đề nghị quan trọng” là gì. Họ bảo, “tòa án Nga sẽ hồi đáp việc này, nhưng đồng thời không khiến chúng tôi bị động, vì chúng tôi tiếp tục trao đổi về đề nghị này ở những cấp rất cao.”
Ngoại trưởng Antony Blinken vào thứ Tư thông báo, Hoa kỳ cách đây một vài tuần đã trình bày cho Moscow một “đề nghị quan trọng” cho Whelan và Griner – những người bị bắt giữ sai trái. Lãnh đạo ngoại giao cho biết, ông dự tính sẽ bàn vấn đề này trong một cuộc điện đàm với đồng nhiệm Sergey Lavrov trong tuần này.
Viktor Bout bị bắt giam tại Mỹ với tội danh buôn bán vũ khí bất hợp pháp trên toàn cầu (Ảnh: AFP)
Bout 55 tuổi là một cựu sĩ quan quân đội Xô – Viết – người phất lên giàu có bằng việc buôn bán vũ khí súng đạn trên toàn cầu, trước khi ông ta bị bắt trong một chiến dịch giăng bẫy. Giới chức Nga gây sức ép trường hợp của Bout trong nhiều năm, và trong những tuần gần đây, các cơ quan truyền thông Nga gắn trực tiếp trường hợp của ông ta với cô Griner.
Nga bắt giữ ngôi sao bóng rổ Mỹ 31 tuổi từ giữa tháng 2 tại phi trường sau khi phát giác ra tinh dầu cần sa trong hành lý cô. Griner vào đầu tháng 7 nhận tội nhưng nhấn mạnh không cố tình mang cần sa vào Nga. Ngôi sao bóng rổ vào thứ Tư ra khai trước tòa xét xử những cáo buộc ma túy. Nếu bị kết tội tất cả các tội danh, Griner có thể đối mặt với bản án lên đến 10 năm tù. Phiên tòa xử này phải kết thúc trước khi thỏa thuận trao đổi tù nhân hoàn tất, theo các viên chức Mỹ thông thạo thủ tục tư pháp Nga.
Whelan 52 tuổi là cựu quân nhân Thủy quân Lục chiến và là Giám đốc một công ty an ninh. Ông bị bắt giữ tại một khách sạn ở Moscow vào năm 2019 và bị cáo buộc tội gián điệp. Bộ Ngoại giao Hoa kỳ liệt cả hai trường hợp của Whelan và Griner vào những vụ bị bắt giữ sai trái, và chuyển hồ sơ sang cho văn phòng đàm phán con tin.
Trong thời gian bàn luận nội bộ giữa các cơ quan trong nước, Bộ Tư pháp phản đối việc trao đổi tên Bout. Tuy nhiên, các viên chức Bộ Tư pháp cuối cùng chấp nhận, phương án trao đổi tù nhân Nga nhận được sự ủng hộ từ các viên chức hàng đầu của Bộ Ngoại giao và Tòa Bạch Ốc, kể cả Tổng thống Joe Biden.
Chính phủ Hoa Kỳ từ lâu phản đối việc trao đổi tù nhân, trước những lo ngại chúng chỉ khích lệ các quốc gia giam giữ người Mỹ sử dụng mặc cả cho lợi ích của họ. Giới ủng hộ đặt nghi vấn những lo ngại này, và cho rằng, điều quan trọng hơn là công dân của mình có thể trở về nước.
Ý tưởng trao đổi tù nhân nhận được động lực mới trong các viên chức chính phủ Biden vào đầu năm nay, sau khi đưa được Trevor Reed về nước thành công. Cựu quân nhân Thủy quân Lục chiến bị Nga giam cầm hơn 2 năm được trao đổi với Konstantin Yaroshenko – phi công người Nga đang thụ án 20 năm tù liên bang sau khi bị kết tội âm mưu buôn lậu thuốc phiện.
Chính phủ Biden lo ngại, quyết định trao đổi Reed với Yaroshenko bị Cộng hòa chỉ trích, nhưng trái lại, việc này nhận được tán dương từ lưỡng đảng, kể cả từ một nhà lập pháp Cộng hòa vốn vẫn thường chỉ trích gay gắt chính phủ. Sự tiếp nhận đó đã dẫn đến việc chính phủ tái xem xét tất cả các phương án, kể cả trao đổi tù nhân, để có thể đưa Griner và Whelan ra khỏi Nga.
Việc đưa họ về nước thành công cũng sẽ cho Tòa Bạch Ốc một cú hích chính trị trước bầu cử giữa kỳ vào tháng 11. Bên cạnh đó, cũng có sự khẩn cấp trong việc đưa Griner và Whelan về nhà trước bối cảnh Tòa Bạch Ốc đối mặt với săm soi công khai ngày càng lớn từ các gia đình Mỹ có thân nhân bị giam giữ ở nước ngoài.
Hương Giang (Tổng hợp)