Ông trùm truyền thông Jimmy Lê Chí Anh (Lai Chee-ying), nhà sáng lập tờ báo Apple Daily, nói trong một cuộc phỏng vấn để phản ứng lại luật an ninh quốc gia tại Hồng Kông hôm 29/05/2020. (Ảnh: Tyrone Siu/Reuters)

Alexander Liao (etviet) - Vào ngày 01/04, hay còn được gọi là ‘Ngày Cá tháng Tư,’ một tòa án Hồng Kông đã đưa ra một phán quyết bất công, nhưng không quá ngạc nhiên. Bảy nhà lãnh đạo dân chủ Hồng Kông đã bị kết tội tổ chức các cuộc tụ họp trái phép. Các cuộc tụ họp này là chỉ các cuộc diễn hành ủng hộ dân chủ quy mô lớn diễn ra trong mùa hè năm 2019. Các bản án chính thức dành cho bảy nhà hoạt động bị buộc tội này sẽ được công bố vào ngày 16/04 tới.

Thượng Hải đã từng là một trong những thành phố huy hoàng nhất trên thế giới. Mảnh đất này đã sinh ra rất nhiều nhà văn và nhà làm phim quốc tế huyền thoại. Vào thời kỳ hoàng kim của mình trong những năm 1930, Thượng Hải từng được mệnh danh là “Paris của phương Đông, là New York của phương Tây.” Nhưng sau khi Đảng Cộng sản Tàu (Trung cộng) thiết lập quyền lực của mình, nền tự do của Thượng Hải cùng thời kỳ vàng son tươi đẹp của nó trong nghệ thuật và thương mại đã đi vào tàn lụi. Đáng buồn thay, Hồng Kông chắc hẳn sẽ có một kết cục như vậy.

Những cáo buộc

 Bảy nhà lãnh đạo dân chủ bị buộc tội bao gồm: chính trị gia 82 tuổi Martin Lee, ông trùm kinh doanh Jimmy Lai, và các nhà lập pháp Hồng Kông nổi tiếng Margaret Ng, Cyd Ho Sau-lan, Lee Cheuk-yan, Albert Ho Chun-yan và Leung Kwok-hung, nổi tiếng với cái tên “Tóc dài.”

Trong vụ án này, các nhà dân chủ Hồng Kông nói trên đã tổ chức một cuộc biểu tình và diễn hành vào tháng 08/2019. Cảnh sát đã chấp thuận cuộc biểu tình đó nhưng không đồng ý cho diễn hành. Vào ngày 18/08, hơn 1.7 triệu người Hồng Kông đã tham gia vào cuộc biểu tình này và sau đó xuống đường diễn hành qua trung tâm các khu thương mại của Hồng Kông. Họ yêu cầu [chính quyền] đáp ứng 5 yêu cầu chính của mình.

Các cuộc biểu tình khi đó diễn ra rất ôn hòa. Mặc dù cảnh sát không đồng ý với cuộc diễn hành, nhưng không có biện pháp cưỡng chế mạnh nào xảy ra trong cuộc diễn hành đó. Mọi người được phép diễn hành và bày tỏ những yêu cầu của mình, với một sự can thiệp nhỏ [của cảnh sát].

Trong bối cảnh xung đột bạo lực lan rộng giữa cảnh sát và người dân kể từ năm biểu tình [2019] của Hồng Kông, cuộc biểu tình và diễn hành lịch sử ngày 18/08 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Cuộc tập hợp với quy mô lớn đánh dấu thời khắc đoàn kết của người dân Hồng Kông, đóng vai trò như một bước ngoặt, vốn sớm sẽ dẫn đến điều mà sau này được mệnh danh là “cuộc cách mạng của thời đại” ở thành phố đảo này.

Ông Martin Lee và những người khác tuyên bố rằng [do] có một số lượng lớn người tại cuộc tập hợp, nên họ “dẫn đám đông có tổ chức này đi di tản,” nhưng bên công tố không chấp nhận. Các công tố viên cáo buộc rằng các bị cáo này đã khuyến khích cuộc diễn hành đó bằng cách giương cao các biểu ngữ và hô khẩu hiệu, điều này đã khiến hình thành một “cuộc tụ tập bất hợp pháp.”

Thành thật mà nói, toàn bộ thủ tục xét xử của tòa án này là một màn diễn kịch. Tuyên bố của công tố viên của chính quyền Hồng Kông và luật sư biện hộ cho bị cáo, hoàn toàn không quan trọng. Dưới sự kiểm soát của Trung cộng, các bị cáo là có tội trước khi xét xử. Các bị cáo sẽ bị kết án bất kể họ cố gắng bảo vệ sự vô tội của mình như thế nào. Dưới thời của Đảng Cộng sản Tàu (Trung cộng), pháp quyền chỉ là hình thức.

Điều quan trọng không phải là những gì đã xảy ra trong phiên tòa này, bởi vì các phán quyết đã được định trước rồi. Điều quan trọng về phiên tòa này là nó cho thấy rằng nền tự do ở Hồng Kông ngày càng đi vào ngõ cụt.

Nhà cựu lập pháp kiêm nhà hoạt động ủng hộ dân chủ Martin Lee (giữa) nói chuyện với các phóng viên truyền thông khi rời đồn cảnh sát Quận Trung tâm ở Hồng Kông hôm 18/04/2020, sau khi ông bị bắt và bị cáo buộc tổ chức và tham gia một cuộc hội họp bất hợp pháp vào tháng 08/2019. (Ảnh: Isaac Lawrence/AFP/Getty Images).

Lịch sử cách mạng của Hồng Kông

Ông Martin Lee và ông Jimmy Lai đều là những nhân vật biểu tượng ở Hồng Kông.

Năm 1967, cơn bão của Cách mạng Văn hóa của Trung cộng đã lan đến Hồng Kông, và các tổ chức công đoàn cánh tả của Hồng Kông, do đảng ngầm của Trung Cộng điều hành, đã bắt đầu chống lại chính quyền Hồng Kông của Anh Quốc một cách dữ dội.

Một số lượng lớn các nhân vật công đoàn đã bị buộc tội bạo loạn. Vào thời điểm đó, mối liên hệ giữa phe cánh tả Hồng Kông và các luật sư Hồng Kông không được hòa thuận. Việc thuê bất kỳ chuyên gia pháp lý nào đại diện cho họ trước tòa, là một thách thức đối với các nhà hoạt động cánh tả. Ông Martin Lee là một trong những luật sư duy nhất, đã công khai đại diện cho nhà hoạt động cánh tả. Thông qua công việc của mình, ông đã thành công trong việc giải thoát cho nhiều bị cáo với nhiều tội danh.

Chính vì bề dày [công trạng trong] công tác luật của ông Martin Lee đối với những người cánh tả mà đảng ngầm của Trung cộng ở Hồng Kông có ấn tượng tốt về ông. Vào những năm 1980, ông Martin Lee trở thành thành viên của Ủy ban Soạn thảo Luật Cơ bản của Đặc khu Hành chính Hồng Kông, để chuẩn bị cho quá trình chuyển giao Hồng Kông từ Anh Quốc cho Trung cộng.

Tuy nhiên, sau vụ Thảm sát tại Quảng trường Thiên An Môn năm 1989, ông Martin Lee đã ngừng hợp tác với Trung Cộng. Ông thành lập Liên đoàn Dân chủ Hồng Kông, tiền thân của Đảng Dân chủ Hồng Kông, và tiếp tục trở thành lãnh đạo của Đảng Dân chủ Hồng Kông.

 Giờ đã là một ông già ngoài 80 tuổi, ông Lee được coi là cha đẻ của nền dân chủ ở Hồng Kông. Kể từ đó, ông không còn tham gia chính trường, nhưng vẫn đầu tư rất nhiều vào tương lai của Hồng Kông. Là một nhân vật hàng đầu trong phe dân chủ, Phong trào Ô dù và ‘Phong trào chống cử người Trung Quốc sang Hồng Kông,’ ông gắn bó với số phận của nền dân chủ ở hòn đảo này. Khi được BBC phỏng vấn về vụ bắt giữ trong năm 2020, ông Lee trả lời rằng ông thực sự cảm thấy nhẹ nhõm; ông nói: “Trong bao nhiêu năm, bao nhiêu tháng, có biết bao nhiêu thanh niên tử tế đã bị bắt và bị buộc tội, trong khi tôi không bị bắt. Tôi cảm thấy rất tiếc về điều đó.”

Ông Jimmy Lai có một câu chuyện tương tự. Rời bỏ gia đình và Trung cộng vào năm 12 tuổi, ông Lai trốn trên một con thuyền đến Hồng Kông. Khi còn nhỏ, ông làm việc trong một xưởng may với mức lương 8USD một tháng. Di sản của ông cuối cùng xoay quanh thương hiệu thời trang cực kỳ thành công của mình, Giordano và công ty nhượng quyền truyền thông, Next Media. Giống như ông Martin Lee, quá khứ ban đầu của ông Lai cũng gắn liền với Trung cộng.

Thương hiệu Giordano đã thành công khi hợp tác với China Resources, công ty lớn nhất của Trung Quốc có trụ sở tại Hồng Kông. Do vụ Thảm sát Thiên An Môn năm 1989, ông Lai cũng trở thành một nhà phê bình thẳng thắn đối với Trung cộng. Sau đó, ông thành lập Next Magazine và Apple Daily, tập trung vào các tờ báo khổ nhỏ, chính trị và kinh doanh.

Ông Leung Kwok-hung, với biệt danh “Tóc dài,” giúp khiêng một chiếc quan tài giả khi tham dự một cuộc biểu tình ở Hồng Kông hôm 31/5/2015, để tưởng nhớ cuộc đàn áp năm 1989 tại Quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh, trước lễ kỷ niệm lần thứ 26 của sự kiện lục tứ (04/06/1989) này. (Ảnh: Anthony Wallace/AFP/Getty Images)

Ông Leung Kwok-hung, chính trị gia được biết đến với biệt danh “Tóc dài,” từng là một người theo chủ nghĩa xã hội, thậm chí tự tuyên bố là một người theo chủ nghĩa Mác xít Trotsky. Sau vụ Thảm sát trên Quảng trường Thiên An Môn, ông thường mặc một chiếc áo phông [in hình nhà cách mạng Cuba] Che Guevara. Tóc ông thường dài và bồng bềnh, là nguồn cảm hứng cho biệt danh của ông.

Thế hệ các nhà hoạt động Hồng Kông lớn tuổi này có ba đặc điểm cơ bản.

Thứ nhất là họ hiểu rõ về Trung cộng và Hồng Kông,

Thứ hai là họ ôn hòa, lý trí, và phi bạo lực,

Thứ ba là họ phản đối việc biến Hồng Kông trở thành một quốc gia độc lập. Họ đại diện cho những công dân Hồng Kông yêu nước, những người muốn có quyền chủ quyền trong khi vẫn duy trì kết nối với quê hương Trung cộng của họ

Việc Trung cộng đàn áp những người này, cho thấy khuynh hướng “hoạt động yêu nước” hợp pháp của Hồng Kông chống lại Trung Cộng đã vĩnh viễn thất bại. Có thể thấy trước được rằng các nhà hoạt động Hồng Kông thế hệ trẻ hơn sẽ áp dụng các biện pháp cực đoan hơn trong tương lai. Họ sẽ không còn dựa vào hệ thống luật pháp của Hồng Kông, mà coi Hồng Kông như một quốc gia độc lập, có chủ quyền của riêng mình, thay vì là một khu vực tự trị của Trung cộng.

Thành phố đảo nhỏ bé Hồng Kông được coi là một mối đe dọa lớn đối với Trung cộng, chính vì sức mạnh và lịch sử cách mạng của nó. Trung cộng biết rất rõ về vai trò của Hồng Kông như một cơ sở lật đổ chống lại sự thống trị của Trung cộng.

Sau năm 1840, Hồng Kông dần trở thành một vùng đất bên ngoài lãnh thổ Trung cộng. Những người chống lại chính quyền trung ương thường tụ tập ở Hồng Kông để lên kế hoạch cho các cuộc nổi dậy. Hồng Kông từng là căn cứ chính cho cuộc khởi nghĩa Quốc Dân Đảng của Tôn Trung Sơn chống lại triều đại nhà Thanh cuối cùng ở Trung Hoa. Hầu hết các Hội Tam Hoàng lớn của Hồng Kông đều có nguồn gốc từ “Hong Gang,” một tổ chức ngầm phi chính phủ, có lịch sử hơn 100 năm chống lại triều đại nhà Thanh. Tôn Trung Sơn thậm chí còn trở thành thủ lĩnh của “Hong Gang.”

Sau khi chính thức thành lập nước Trung Hoa cộng sản, Trung cộng tiếp tục tiến hành các hoạt động ở Hồng Kông. Chẳng hạn như các cuộc đình công ở Hồng Kông, khi công nhân ở Hồng Kông và Quảng Châu cùng nhau tổ chức các cuộc bãi công chống lại chính phủ cầm quyền của Anh. Trên thực tế, cuộc bãi công này của công nhân không thành công, vì nó không giúp ích gì nhiều cho lợi ích của công nhân. Tuy nhiên, Trung cộng đã sử dụng các cuộc đình công của công nhân như một công cụ chính trị để tuyển dụng người vào Trung cộng. Thông qua những nỗ lực này, số đảng viên của họ đã tăng lên gấp.

Các hoạt động lật đổ khác nhau của Trung cộng ở phía Nam Trung cộng thường được tiến hành tại Hồng Kông. Sau thất bại của cuộc khởi nghĩa Bách Sắc năm 1929 ở Quảng Tây, ông Đặng Tiểu Bình chạy đến Hồng Kông để lánh nạn, cho đến khi được ông Chu Ân Lai, cánh tay phải của ông Mao Trạch Đông, chỉ thị đến Thượng Hải. Bản thân ông Chu Ân Lai cũng đã đến Hồng Kông nhiều lần. Năm trong số mười nguyên soái hàng đầu trong lịch sử Đảng Cộng sản Trung Hoa, đã từng đến lánh nạn ở Hồng Kông.

Trong những ngày đầu của cuộc nội chiến giữa Quốc Dân Đảng và Trung cộng ở Trung Hoa, Đảng cộng sản Liên Xô đã vận chuyển nhiều nguyên vật liệu đến cho Trung cộng trên các con tàu Hồng Kông.

Trung cộng nhạy cảm hơn bất cứ ai trước sức mạnh của Hồng Kông trong việc lật đổ quyền thống trị Trung Hoa.

Giờ đây, Hồng Kông-thành phố từng một thời huy hoàng, tự do và giàu văn hóa-đã chính thức tàn lụi.

Không có tự do thì cũng không tồn tại nghệ thuật

Thành phố Hồng Kông đã từng là nơi năng động và đổi mới nhất trong xã hội Trung cộng. Vào những năm 1980 và 1990, các ca sĩ và ngôi sao điện ảnh nổi tiếng nhất trong xã hội Trung Hoa, đều xuất thân từ hòn đảo nhỏ bé này. Ngoài ra, Hồng Kông cũng là trung tâm của thế giới về đồ trang sức, thời trang, thiết kế in và làm phim.

Kể từ năm 2000 trở đi, những đổi mới của Hồng Kông cùng với các quyền tự do của nó đã suy giảm dần. Các ca sĩ và minh tinh điện ảnh lớn một thời đã biến mất, cùng với ngành công nghiệp và thiết kế thời trang sáng tạo của nó.

Lễ trao giải Oscar năm nay sẽ diễn ra vào ngày 25/04. Mặc dù đây là sự kiện lớn nhất trong làng giải trí, nhưng các đài truyền hình lớn của Hồng Kông sẽ không phát sóng về sự kiện này do có một bộ phim tài liệu về cuộc biểu tình ở Hồng Kông đã được đề cử giải Oscar.

Có bốn nam tài tử điện ảnh của Hồng Kông được mệnh danh là “Tứ đại thiên vương.” Hai trong số họ là Lương Triều Vỹ (Tony Leung) và Quách Phú Thành (Aaron Kwok), đã quay một bộ phim có tựa đề “Where the Wind Blows” (Nơi Ngọn gió thổi). Bộ phim kinh dị hình sự này nói về nạn tham nhũng khét tiếng của cảnh sát Hồng Kông trong những năm 1960. Ban đầu nó được chọn là một trong những bộ phim chiếu khai mạc trong Liên hoan phim quốc tế sắp tới của Hồng Kông, nhưng đã bị hủy bỏ ba ngày trước khi ra mắt.

Công ty điện ảnh tuyên bố việc hủy bỏ này là do “sự cố kỹ thuật,” nhưng vì bộ phim liên quan đến hoạt động tham nhũng của cảnh sát và hoạt động ngầm, có tin đồn rằng Cục Điện ảnh quốc gia Trung cộng yêu cầu phải sửa đổi bộ phim trước khi nó được công chiếu.

Các bộ phim của Hồng Kông phải được Cục Điện ảnh Quốc gia-cơ quan kiểm duyệt chính của Ban Tuyên giáo Trung ương Trung cộng - xem xét và phê duyệt. Quy trình này giải thích cho sự suy giảm của ngành điện ảnh và truyền hình Hồng Kông trong những năm qua.

Giống như Hồng Kông, Thượng Hải từng là mảnh đất của nghệ thuật ca kịch rực rỡ nhất châu Á. Nhưng không có tự do sáng tạo thì không thể cho ra đời những câu chuyện hay tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời.

Ngành công nghiệp điện ảnh Hồng Kông, nơi sản sinh ra nhiều tài tử điện ảnh và đạo diễn quốc tế, cũng phải chịu chung số phận. So với Thượng Hải, cái chết của Hồng Kông có thể còn đau đớn hơn. Thượng Hải đột ngột tàn lụi trong khi sự sụp đổ của Hồng Kông đã kéo dài từ từ trong suốt hai thập kỷ qua. Không nghi ngờ gì rằng nó có liên quan đến việc chấm dứt quyền tự do ở Hồng Kông. Tự do ngôn luận và tự do trong sáng tạo nghệ thuật và biểu đạt là chìa khóa để tạo ra những câu chuyện và nghệ thuật thú vị.

Thông qua việc buộc tội bảy nhà lãnh đạo dân chủ chủ chốt này, Trung cộng đã giết chết quyền tự do ngôn luận ở Hồng Kông.

Alexander Liao

Yến Nhi biên dịch

*

Alexander Liao là một nhà báo và phóng viên tin tức cho các nghiên cứu về các vấn đề quốc tế ở Hoa Kỳ, Trung cộng và Đông Nam Á. Ông đã xuất bản nhiều báo cáo, bài đánh giá và các chương trình video trên các tờ báo và tạp chí tài chính Hoa ngữ ở Hoa Kỳ và Hồng Kông.