Ông Lại Thanh Đức thuộc đảng Dân Tiến (DPP) chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống ngày 13 Tháng Giêng 2024 (ảnh: Annabelle Chih/Getty Images)
Thái Ngọc - Phó tổng thống Lai Ching-te (Lại Thanh Đức), người luôn đối mặt với sự thù địch kéo dài từ Tàu cộng, đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Đài Loan vào Thứ Bảy 13 Tháng Giêng 2024, một kết quả có thể khiến Bắc Kinh tăng cường áp lực lên Đài Loan, làm gia tăng căng thẳng với Washington. Ông Lại Thanh Đức sẽ chính thức nhậm chức vào ngày 20/1/2024.
Với hàng triệu công dân Đài Loan xếp hàng tại các phòng bỏ phiếu, cuộc bỏ phiếu tập trung vào câu hỏi ai sẽ lãnh đạo Đài Loan trong tình thế bế tắc ngày càng căng thẳng với nước láng giềng khổng lồ luôn gầm gừ đe dọa và lăm lăm tay súng chực bắn vào màng tang Đài Loan. Bất chấp điều đó, cử tri đã chọn ông Lại Thanh Đức, thuộc Đảng Dân Tiến (DPP) cầm quyền; thay vì Hou Yu-ih (Hầu Hữu Nghi) thuộc Quốc dân đảng với chủ trương mở rộng quan hệ với Bắc Kinh.
Trong bài phát biểu mừng chiến thắng, ông Lại Thanh Đức kêu gọi người dân đoàn kết và cam kết duy trì các giá trị Đài Loan. Ông Lại nói: “Chúng tôi đang nói với cộng đồng quốc tế rằng giữa dân chủ và độc tài, chúng tôi đứng về phía dân chủ”.
Theo Ủy ban bầu cử trung ương Đài Loan, với 99% địa điểm bỏ phiếu báo cáo kết quả, ông Lại Thanh Đức có 40% phiếu bầu so với 33% của ông Hầu. Ko Wen-je (Kha Văn Triết) của Đảng Nhân dân Đài Loan thu được 26% phiếu. Ông Hầu và ông Kha đều thừa nhận thất bại. Cuộc bầu cử thu hút tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu gần 70%.
Chiều ngày 13 Tháng Giêng 2024 (giờ địa phương), các đảng chính trị tổ chức tụ tập để những người ủng hộ theo dõi quá trình kiểm phiếu sau khi cuộc bỏ phiếu đóng cửa lúc 4 giờ. Bên ngoài trụ sở chính của DPP ở Đài Bắc, hàng nghìn người ủng hộ đã reo hò khi ông Lại Thanh Đức dẫn đầu trong quá trình kiểm phiếu, được hiển thị trên màn hình lớn ở sân khấu ngoài trời.
Nhiều người nói rằng nhiệm kỳ tổng thống của Lại Thanh Đức sẽ bảo đảm vấn đề chủ quyền và bảo vệ bản sắc Đài Loan. Huang I-hsuan, 45 tuổi, nhà phân tích tài chính, cho biết: “Tôi ủng hộ Lại Thanh Đức vì tin rằng ông ấy sẽ đề cao các giá trị dân chủ của Đài Loan”. Ở một số điểm bỏ phiếu, hàng đoàn người bắt đầu xếp hàng trước khi phòng phiếu được mở cửa vào buổi sáng, với nhiều gia đình nhiều thế hệ xuất hiện cùng bên nhau. Cử tri Đài Loan tham gia cuộc bỏ phiếu tại gần 18,000 địa điểm – tổ chức ở các đền chùa, nhà thờ, trung tâm cộng đồng, trường học…
Bắc Kinh khẳng định hòn đảo 23 triệu dân cách bờ biển Tàu cộng khoảng 100 dặm là lãnh thổ của họ. Họ liên tục gây sức ép Đài Loan chấp nhận “thống nhất”, trao chủ quyền quốc gia cho Bắc Kinh. Cho đến nay, Mỹ là nước ủng hộ an ninh quan trọng nhất của Đài Loan và Washington ngày càng tích cực hơn trong việc hỗ trợ hòn đảo trước áp lực Tàu cộng. Lại Thanh Đức giờ đây sẽ có tiếng nói quan trọng về an ninh Đài Loan cũng như mối quan hệ với Bắc Kinh trong bốn năm tới, giai đoạn mà một số chuyên gia cảnh báo rằng Tàu cộng có khả năng mở chiến dịch quân sự xâm lược Đài Loan.
Chiến thắng của Lại Thanh Đức giúp đảng DPP của ông nắm quyền nhiệm kỳ thứ ba liên tiếp, điều mà trước đây chưa đảng nào đạt được kể từ khi Đài Loan áp dụng bầu cử tổng thống vào năm 1996. Lại Thanh Đức hứa duy trì đường lối đối ngoại khôn khéo của người tiền nhiệm – Tổng thống Thái Anh Văn: Tránh xung đột trực tiếp với Bắc Kinh đồng thời tăng cường mối quan hệ với Hoa Kỳ và các nước dân chủ phương Tây.
Sinh ngày 6 Tháng Mười 1959 ở Vạn Lý Khu-Đài Bắc trong một khu phố nghèo, Lại Thanh Đức học y tế công tại các trường đại học ở Đài Bắc, sau đó lấy bằng Thạc sĩ Đại học Harvard năm 2003. Ông là con út trong gia đình năm người con. Cha ông qua đời trong một vụ tai nạn khai thác mỏ khi Lại mới ba tháng tuổi.
Sau khi theo học tại Đại học Quốc gia Đài Loan danh tiếng và chuyển đến Đài Nam để hành nghề bác sĩ, Lại Thanh Đức bị cuốn vào cơn sốt trí thức dấn thân những năm 1990, giai đoạn mà người Đài Loan bắt đầu chán ngán Quốc dân đảng vốn cai trị Đài Loan trong suốt bốn thập niên kể từ 1949. Khi thiết quân luật chấm dứt vào năm 1987, phong trào dân chủ bùng nổ và Lại Thanh Đức quyết định không thể “Ngồi bên lề”. Lu Wei-yin, ủy viên hội đồng thành phố Đài Nam từng làm việc với Lại vào những năm 2000, kể: “Giới trí thức thời đó rất mong muốn lật đổ hệ thống độc tài của Quốc dân đảng”.
Sự chọn lựa ứng cử viên đảng Dân Tiến thuộc phe bà Thái Anh Văn là cái tát vào mặt Bắc Kinh (ảnh: Annice Lyn/Getty Images)
Sau khi giữ chức chủ tịch Hiệp hội Hỗ trợ Bác sĩ Quốc gia, Lại Thanh Đức tranh cử và giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Quốc hội năm 1996, đại diện cho thành phố Đài Nam. Sau khi tái đắc cử vào Lập pháp viện bốn lần liên tiếp, Lại tranh cử Thị trưởng Đài Nam vào năm 2010, dễ dàng giành chiến thắng và giữ chức Thị trưởng trong bảy năm, tái đắc cử vào năm 2014.
Tháng Chín 2017, Tổng thống Thái Anh Văn tuyên bố Lại Thanh Đức thay thế Thủ tướng sắp mãn nhiệm Lin Chuan (Lâm Toàn). Giữ chức Phó tổng thống từ năm 2020, Lại Thanh Đức trở thành nhân vật nổi bật trong phe “thủy triều mới” của đảng DPP với việc thúc đẩy đưa điều khoản về độc lập của Đài Loan vào điều lệ đảng.
Lá phiếu ngày 13 Tháng Giêng 2024 là cái tát của người Đài Loan vào mặt Bắc Kinh. Đài Loan từ lâu là mục tiêu trung tâm của các hoạt động gây nhiễu của Tàu cộng. Luôn thèm khát buộc hòn đảo này thống nhất với đại lục, Bắc Kinh đã dành nhiều thập niên cố gắng lôi kéo cử tri Đài Loan.
Chỉ ba ngày trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2000, Thủ tướng Tàu cộng Chu Dung Cơ đã bóng gió rằng hòn đảo này có nguy cơ bị Tàu cộng xâm chiếm nếu bầu Trần Thủy Biển (Chen Shui-bian), người luôn thúc đẩy Đài Loan tuyên bố độc lập. Năm 2008, khi Mã Anh Cửu với chủ trương thân Bắc Kinh giành chiến thắng, Tàu cộng lập tức chuyển từ đe dọa công khai sang khuyến khích bang giao kinh tế, thậm chí đàm phán trực tiếp với nông dân trồng hoa quả Đài Loan và áp dụng chính sách giảm thuế.
Năm 2015, khi bà Thái Anh Văn dẫn đầu trong các cuộc thăm dò, Tàu cộng đã mở chiến dịch tấn công trang web DPP. Kể từ khi bà Thái nắm quyền, Tàu cộng đã chi ít nhất hàng chục triệu đôla cho các chiến dịch gây ảnh hưởng nhằm hỗ trợ những ứng cử viên không thuộc DPP.
Bất chấp những điều đó, nỗ lực của cộng sản Tàu chưa bao giờ tỏ ra có hiệu quả thật sự. Ứng cử viên Quốc Dân Đảng đã giành chiến thắng tại các cuộc bầu cử địa phương vào năm 2018 và 2022, nhưng những phân tích sau đó cho thấy, những mối lo ngại thiết thực chẳng hạn thay đổi trong chính sách lương hưu và sự không hài lòng trước những cải cách kinh tế của DPP là nguyên nhân gây ảnh hưởng đến lựa chọn cử tri chứ không phải sự can thiệp của Tàu cộng.
Khi chính sách đối ngoại ở giai đoạn ổn định, như trong lần tái tranh cử năm 2020 của bà Thái, nỗ lực của Tàu cộng chẳng đi đến đâu. Tất cả cho thấy đa số người Đài Loan vẫn tỉnh táo nhận ra mối nguy hiểm của việc mất độc lập, mất dân chủ và mất những quyền tự do căn bản – như những gì họ đang thấy ở Hong Kong.
Thái Ngọc (SGN)