Một cuộc tập trận của quân đội Nhật vào Tháng Giêng 2023 (ảnh: David Mareuil/Anadolu Agency via Getty Images)

Mỹ Anh - Cuối Tháng Mười Hai, Nhật Bản cho biết tàu Trung cộng lảng vảng khu vực tiếp giáp quần đảo Senkaku (được gọi là Điếu Ngư ở Trung cộng) suốt 334 ngày trong năm 2022, nhiều nhất kể từ năm 2012! Từ ngày 22 đến ngày 25 Tháng Mười Hai 2022, tàu Trung cộng xuất hiện gần 73 giờ liên tục trong vùng lãnh hải Nhật. Đây là lần xâm phạm lâu nhất kể từ năm 2012…

Châu Á và Thái Bình Dương đang bước vào một thời điểm đầy lo lắng với không khí đặc quánh sự bất an. Tiếng súng chưa vang nhưng súng ống đang lấp ló ngày càng nhiều xa xa phía chân trời. Lo lắng trước sự tăng cường quân sự và sự đe dọa rõ rệt của Trung cộng, cùng với sự hoài nghi về quyết tâm của Mỹ, các quốc gia trong khu vực đang tự phòng thủ biên cương, tăng cường ngân sách quốc phòng, liên tục tổ chức tập trận, sản xuất vũ khí và nâng cấp cơ sở hạ tầng để sẵn sàng chiến đấu.

Trong nhiều thập niên, sự trỗi dậy châu Á khiến khu vực này trở thành động lực kinh tế của thế giới, ràng buộc Trung cộng và các trung tâm sản xuất khu vực khác với châu Âu và châu Mỹ. Trọng tâm chính luôn là thương mại. Giờ đây, nỗi sợ hãi đang bao trùm, trong bối cảnh Trung cộng và Hoa Kỳ bị cuốn vào một cuộc cạnh tranh chiến lược đầy biến động và quan hệ ngoại giao đang ở thời điểm tồi tệ nhất trong 50 năm qua.

Chẳng phải tự nhiên mà các nước châu Á ào ạt “sắm súng”. Vài năm qua, Philippines, quốc gia đối đầu với Trung cộng về các yêu sách hàng hải và lãnh thổ ở Biển Đông, đã ký hợp đồng mua bốn tàu chiến từ Tập đoàn Hyundai của Hàn Quốc với giá gần $1 tỷ. Philippines  tuyên bố ký hợp đồng mua tên lửa BrahMos trị giá 375 triệu USD từ Ấn Độ. Tương tự, Indonesia cũng tăng ngân sách quốc phòng và sắm tàu ngầm…

Cuộc gặp tại Moscow vào tuần trước giữa nhà lãnh đạo Trung cộng Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cho thấy một thế lực sẵn sàng chống lại phương Tây. Tập đã nhiều lần nói rõ mục tiêu “trẻ hóa quốc gia” cùng với việc thay thế Hoa Kỳ với tư cách là quốc gia thiết lập quy tắc thống trị trong khu vực, kiểm soát việc tiếp cận Biển Đông và đưa Đài Loan – một hòn đảo tự trị mà Trung cộng coi là lãnh thổ đã mất – nằm dưới sự kiểm soát Bắc Kinh.

Oanh tạc cơ tàng hình B-2 Spirit trên Căn cứ không quân Andersen tại Guam (ảnh: Bennie J. Davis III/U.S. Air Force via Getty Images)

Ngày 13 Tháng Ba, Bắc Triều Tiên lần đầu tiên phóng tên lửa hành trình từ tàu ngầm. Cùng ngày, Úc công bố kế hoạch trị giá $200 tỷ để chế tạo tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Nhật Bản, sau nhiều thập niên theo chủ nghĩa hòa bình, cũng đang đạt được sức mạnh chiến đấu chưa từng có kể từ những năm 1940. Ấn Độ tập trận với Nhật Bản và Việt Nam. Malaysia mua máy bay chiến đấu của Hàn Quốc. Mỹ tiếp tục “tích lũy” kho vũ khí khổng lồ ở Đài Loan, và Philippines đang lên kế hoạch mở rộng các đường băng và hải cảng để đón sự hiện diện quân sự lớn nhất của Mỹ trong nhiều thập niên.

Phần mình, hết điểm nóng này đến điểm nóng khác trong năm 2022, quân đội Trung cộng liên tục thực hiện những hành vi khiêu khích nguy hiểm: Triển khai số máy bay quân sự kỷ lục để đe dọa Đài Loan; lần đầu tiên bắn tên lửa vào vùng biển thuộc khu đặc quyền kinh tế Nhật Bản vào Tháng Tám năm ngoái; đưa binh lính với dùi cui có gai để đánh bật một tiền đồn của quân đội Ấn Độ vào Tháng Mười Hai, leo thang các trận chiến trên biên giới dài 2,100 dặm giữa hai nước; và tháng trước, làm “mù” thủy thủ đoàn một tàu tuần tra Philippines bằng tia laser… Đó là chưa kể việc bay sát máy bay Hải quân Hoa Kỳ với thái độ hung hăng khiêu khích…

***

Shivshankar Menon, cố vấn an ninh quốc gia của Ấn Độ từ năm 2010 đến năm 2014, nhận định rằng cán cân quyền lực ở châu Á đang thay đổi cực kỳ nhanh, dẫn đến mức độ rủi ro ngày càng cao. Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương chiếm 60% dân số Trái đất, bao phủ 2/3 hành tinh và chiếm khoảng 65% tổng sản phẩm quốc nội toàn cầu.

Năm 2000, chi tiêu quân sự ở Châu Á và Thái Bình Dương chiếm 17,5% chi tiêu quốc phòng trên toàn thế giới, theo SIPRI, Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm. Hai thập niên sau, năm 2021, ngân sách quốc phòng châu Á vọt lên đến 27,7% (không bao gồm Triều Tiên) và tăng liên tục kể từ đó – dẫn lại từ The New York Times.

***

Theo SIPRI, Trung cộng hiện chi khoảng $300 tỷ mỗi năm cho quốc phòng (tăng từ $22 tỷ năm 2000, đã điều chỉnh theo lạm phát), chỉ đứng sau ngân sách $800 tỷ của Mỹ. Trong khi chi tiêu quân sự của Mỹ bao phủ toàn cầu, Trung cộng chỉ tập trung vào châu Á. Hải quân Trung cộng đã vượt xa Hải quân Hoa Kỳ, với 360 tàu tác chiến vào năm 2020, so với tổng cộng 297 của Mỹ, theo Văn phòng Tình báo Hải quân Hoa Kỳ. Theo Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, năm 2021, Trung cộng đã bắn 135 hỏa tiễn đạn đạo để thử nghiệm, nhiều hơn cả phần còn lại của thế giới cộng lại.

Trung cộng hiện có số tàu chiến nhiều nhất thế giới. Trong ảnh là khu trục hạm Suzhou của Hải quân Trung cộng (ảnh: Han Lin/Xinhua via Getty Images)

Kho vũ khí hạt nhân của Bắc Kinh nhỏ hơn so với Mỹ và Nga nhưng khoảng cách bắt đầu thu hẹp. Bộ Quốc phòng Mỹ ước tính đến năm 2030, kho đầu đạn hạt nhân Trung cộng có thể lên 1,000 so với hơn 400 đầu đạn hiện nay. Trung cộng đã có nhiều bệ phóng trên đất liền hơn Hoa Kỳ. Chẳng phải tự nhiên mà một số người kêu gọi Ngũ Giác Đài không chỉ hiện đại hóa công nghệ hạt nhân mà phải bổ sung vào kho dự trữ hạt nhân gồm 3,708 đầu đạn hiện có.

Mặc dù nhiều vũ khí của Trung cộng thua xa Mỹ, nhưng khoảng cách đang bắt đầu thay đổi, đặc biệt khi xét về máy bay chiến đấu và hỏa tiễn. Cơ quan Tình báo Quốc phòng Hoa Kỳ báo cáo Quốc hội trong tháng này rằng Trung cộng dường như đang có kho vũ khí siêu thanh hàng đầu thế giới, có thể bay với tốc độ gấp nhiều lần âm thanh và có thể điều khiển hành trình khi đang bay, khiến chúng khó bị đánh chặn hơn bằng các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện tại. Hỏa tiễn DF-41 của Trung cộng đã bay một đường “giáp vòng” thế giới vào năm 2021. Tên lửa Đông Phong-26 có thể được trang bị đầu đạn thông thường hoặc hạt nhân, và nó được truyền thông Trung cộng gọi là “sát thủ đảo Guam”.

Tình hình ngày càng nóng hực và đáng lo ngại đến mức giới chức quân đội Mỹ liên tục đưa ra cảnh báo rằng chiến tranh có thể xảy ra vào năm 2027, hoặc thậm chí 2025. Cùng lúc là những phát biểu hiếu chiến của giới chức cấp cao Trung cộng. Tháng Ba 2023, Tần Cương, Ngoại trưởng Trung cộng, cảnh báo rằng xung đột giữa Trung cộng và Mỹ là không thể tránh khỏi nếu Washington “tiếp tục đi sai đường”.

Thái độ ngạo mạn và hung hăng của Trung cộng khiến một số nước nghiêng hẳn sang Mỹ. “Úc, Indonesia, Malaysia, Việt Nam và bây giờ là Philippines đã cho phép Hoa Kỳ tiếp cận nhiều hơn. Tại sao?” – Bilahari Kausikan, cựu thư ký thường trực của Bộ Ngoại giao Singapore nhận định – “Vì Trung cộng đã hung hăng một cách không cần thiết.” Nhật Bản và Ấn Độ là những nước đầu tiên gióng lên hồi chuông cảnh báo. Từ năm 2006, họ đã bắt đầu chia sẻ các đánh giá an ninh, khi Trung cộng mở rộng các đường băng và hải cảng khắp Nam và Đông Á, rồi sau đó là xây dựng loạt căn cứ quân sự trên các đảo và rạn san hô mà các quốc gia khác tuyên bố chủ quyền.